We scrollen, typen, zoeken en automatiseren alsof ons leven ervan afhangt – en dat doet het misschien ook wel. Kunstmatige intelligentie (AI) is in een paar jaar tijd van een trendy term veranderd in een allesomvattend fenomeen dat zich genesteld heeft in vrijwel elke hoek van ons (digitale) werkleven. Van LinkedIn-updates die worden gegenereerd door taalmodellen tot klantenservices die worden gerund door chatbots.
Maar terwijl we enthousiast gebruikmaken van slimme tools om tijd te besparen en processen te optimaliseren, stellen we onszelf zelden de vraag: wat is de keerzijde van al dat gemak?
Of, om het met een moderne twist op een oude klassieker te zeggen:
"Please consider the environment before using AI."
Want waar we vroeger ons schuldig voelden over het printen van een e-mail, is het nu tijd om even stil te staan bij iets veel grotere proporties: de impact van AI op mens, werk en milieu.
AI wondermiddel of overgehypet marketingproduct?
Als je sommige experts moet geloven, zitten we midden in een digitale renaissance waarin AI alles beter, sneller en slimmer maakt. De één voorspelt dat AI ziektes zal genezen, de ander beweert dat het binnenkort onze diepste gevoelens kan doorgronden. De zelfbenoemde AI-goeroes buitelen over elkaar heen met grootse beloftes. En ja, eerlijk is eerlijk: AI kan indrukwekkende dingen. Het vertalen van een zakelijke e-mail, het analyseren van complexe klantgegevens of het verbeteren van processen – het is allemaal mogelijk, vaak in seconden.
Toch is het belangrijk om even met beide benen op de grond te blijven staan. AI is niet intelligent. Het is geen tovenaarsleerling of genie in een digitale lamp. Het is een slimme data-analist – niets meer en niets minder – die op basis van rekenkracht en patronen een goed onderbouwde gok doet. Een gok, gebaseerd op eerder gezien gedrag. En daar zit nou net de crux: AI voorspelt, maar begrijpt niet. Het rekent, maar redeneert niet. Creativiteit, ethiek of gezond verstand? Die moet jij zelf nog steeds meenemen.
AI is niet nieuw we doen dit al jaren
Wat we nu vaak “AI” noemen, heette een paar jaar geleden nog “automatisering” of “slimme software”. Het automatisch boeken van facturen of het efficiënt plannen van logistieke routes zijn taken die bedrijven al jaren uitbesteden aan technologie. Alleen noemden we het toen niet sexy – het was gewoon handig.
De term “AI” heeft vooral een marketinginjectie gekregen. De techniek erachter is vaak gebaseerd op bestaande algoritmes en machine learning die we allang gebruiken. De hype is dus deels gebaseerd op herverpakking. De technologie is krachtig maar het is geen plotselinge doorbraak zoals vaak wordt gesuggereerd. Het is een evolutie, geen revolutie. En dus blijft de gouden regel: gebruik technologie met gezond verstand, hoe slim die ook lijkt.
Blijf wel een beetje zelf nadenken
Er is niets mis met het inzetten van AI om sneller te werken of taken te vereenvoudigen. Maar wie klakkeloos vertrouwt op de uitkomsten.... AI geeft namelijk geen waarheid – het geeft een waarschijnlijk antwoord. En dat kan uitstekend zijn, maar ook misleidend, onvolledig of ronduit fout.
Daarom blijft het essentieel om als professional zelf na te denken. Zie AI als een slimme assistent, maar niet als eindverantwoordelijke. Als jij een rapport laat schrijven door een AI-tool, ligt de eindcontrole nog altijd bij jou.
De milieu-impact van AI
In de tijd dat e-mails standaard afsloten met “please consider the environment before printing this email”, waren we ons langzaam bewust aan het worden van de milieu-impact van digitaal gedrag. Inmiddels printen we nauwelijks nog, maar zijn onze digitale handelingen ingrijpender dan ooit.
AI vraagt gigantisch veel rekenkracht – en dus ook energie. Volgens Google kost één zoekopdracht ongeveer evenveel stroom als het 17 seconden laten branden van een ouderwetse gloeilamp van 60 Watt. Dat lijkt misschien onschuldig. Maar als je dat vermenigvuldigt met miljarden prompts per dag, dan wordt duidelijk dat AI allesbehalve ‘licht’ is.
De laatste schattingen suggereren dat AI inmiddels tussen de 11% en 20% van het wereldwijde stroomverbruik opslokt. En dat percentage stijgt razendsnel. In een wereld die juist probeert te verduurzamen, is dat een ongemakkelijke waarheid. Onze technologische versnelling staat op gespannen voet met klimaatambities. De vraag is dus niet óf we AI moeten inzetten, maar hoe bewust we dat doen.
Slimmer werken of dommer worden?
Naarmate AI meer taken van ons overneemt, verandert niet alleen de manier waarop we werken, maar ook hóé we denken. Als we AI alles laten analyseren, schrijven en voorspellen, bestaat het risico dat we zelf lui worden. Waarom zou je nog leren schrijven als een taalmodel het voor je doet? Waarom jezelf verdiepen in een onderwerp als je het in één zin aan een chatbot kunt vragen?
Het gevaar is dat we vaardigheden verliezen die ooit essentieel waren. En dat raakt niet alleen individuen, maar hele organisaties. Kennis en kunde verschuiven van mensen naar systemen – en daarmee verdwijnt ook een stukje onafhankelijkheid. Wie blind vertrouwt op AI, verliest de grip op inhoud en richting.
Afhankelijkheid van technologie
We zijn inmiddels zo gewend geraakt aan gemak, dat we soms vergeten hoe afhankelijk we worden van één tool of leverancier. Als jouw organisatie bijvoorbeeld volledig leunt op één AI-platform, dan maak je jezelf kwetsbaar. Wat als die aanbieder stopt, overgenomen wordt of de prijzen flink verhoogt? Dan zit je als gebruiker of bedrijf snel in de knel.
AI wordt daarmee een zakelijke afweging. Het gemak is verleidelijk, maar het gebruik moet rendabel blijven. Zeker in tijden van stijgende energiekosten en toenemende regulering, zal AI steeds meer een betaalde dienst worden, geen speeltje.
Denk zelf, kies slim
Gebruik AI gerust, maar wees niet naïef. Zie het als een krachtig hulpmiddel dat jouw werk kan versnellen of verrijken – zolang jij de regie houdt. Laat je niet volledig leiden door gemak of snelheid. Wees kritisch, controleer de uitkomsten, en denk na over de gevolgen – voor jezelf, je organisatie én het milieu.
Het zou eigenlijk standaard moeten zijn: een klein zinnetje onder elke AI-tool.
"Please consider the environment before using AI."
Technologie met een menselijke blik
We staan op een kruispunt waar technologie ons werk slimmer kan maken, maar ons ook kan afleiden van wat echt belangrijk is: zelf blijven denken, verantwoordelijkheid nemen en duurzame keuzes maken. AI biedt enorme kansen, maar die komen alleen tot hun recht als we ze met open ogen en een kritische geest benutten.